Alledaags kwaad

[Over Rachel Fermi en Esther Samra (red.): Picturing the Bomb, Photographs from the secret world of the Manhattan Project]

Spectaculair kun je de meeste foto's in Picturing the Bomb allerminst noemen. Neem nou deze, van een handjevol vrouwen, ongedwongen poserend achter de knoppen van wat een suikerfabriek of iets petrochemisch zou kunnen zijn. Maar in werkelijkheid gaat het om de eerste uranium-verrijkingsfabriek ter wereld in Oak Ridge, Tennessee. Het is 1944 - het uranium dat er wordt geproduceerd, is bestemd voor 'Little Boy', de bom die over enkele maanden op Hiroshima zal worden geworpen.
En zo zijn er meer foto's; in een ongerept woestijnlandschap bij Hanford, Washington, zal straks een scheidingsfabriek staan voor plutonium; in een rustige hut in het bos wordt gerekend aan de kritische massa van uranium - het zijn merkwaardige contrasten.
Picturing the Bomb vertelt de geschiedenis-in-foto's van het Manhattan Project, de grootschalige Amerikaanse poging om als eerste (d.w.z. voor de Duitsers) de atoombom te ontwikkelen. Samenstellers Esther Samra en Rachel Fermi (kleindochter van de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Enrico Fermi) maakten niet alleen gebruik van materiaal uit regeringsarchieven maar ook van de fotoalbums van bouwvakkers, militairen en wetenschappers, wat het boek een informeel en persoonlijk karakter geeft.
Hoe omvangrijk het Manhattan Project was kan worden afgeleid uit het feit dat 'de atoomindustrie' vanuit het niets binnen vijf jaar qua fabrieksoppervlak en aantal werknemers de automobielindustrie evenaarde. Hele gemeenschappen werden in Oak Ridge, Hanford en Los Alamos in speciale dorpen gehuisvest, kosten nog moeite werden gespaard. Maar bijna niemand, aldus Samra en Fermi, vroeg zich te midden van alle geheimhouding af wat het was waaraan hier gewerkt werd. Die vraag kwam pas later, toen de eerste doden waren gevallen en de atoomrace in gang gezet. Hoe alledaags dat kwaad eruit ziet - dat is dan ook het eigenlijke onderwerp van hun spookachtige boek. [NRC Handelsblad, 28okt1995]