[Over Stephen Shore, overzichtstentoonstelling in Landesmuseum, Münster, D]
Of het nu gaat om een portret, een landschap of een straattafereel, de meeste foto's vertellen je meestal in één oogopslag waarom ze gemaakt zijn. Dit was op die plek, op dat moment waard om gefotografeerd te worden, zeggen ze.
De Amerikaan Stephen Shore doet evenwel zijn uiterste best om de kijker juist van het tegendeel te overtuigen. Neem de foto van de stoffige parkeerplaats voor Jerry's Arrundel Market in Nergenshuizen, USA. Volgens het bord langs de weg is de zaak (buiten beeld) open van 7 tot 11 uur en kosten de hamburgers er 99 cent. Hoewel het klaarlichte dag is valt er evenwel geen mens te bekennen. Drie palen en een telefooncel, dat is alles. Aan de overkant van de weg wordt gebouwd, getuige een bulldozer en een berg zand en bakstenen, maar wát en wanneer is onduidelijk: het stilleven lijkt al jaren onaangeroerd.
Toch suggereert de beschrijving meer spanning dan er is: het tafereel is volkomen neutraal afgebeeld. Het bord, de telefooncel en de bulldozer zijn evenveel waard als alle andere details, een onnadrukkelijkheid die nog eens wordt versterkt door het vlakke licht en de egale pasteltinten waarin alles is gehuld. Let vooral niet op mij, zegt de foto - maar met zo veel nadruk dat je er onwillekeurig naar blijft staren, je onderwijl afvragend wat waar je nu eigenlijk naar kijkt.
Deze foto maakt deel uit van de serie Uncommon Places, tot stand gekomen tussen 1973 en 1979. Aangevuld met een keuze uit recenter werk reist dit overzicht door Duitsland. In het Westfällischer Kunstverein kabbelen de circa honderd foto's, elk op het formaat van nog geen A4'tje, nu in lange rechte lijnen zachtjes voort langs de muren. Ook in de presentatie blijft Shore trouw aan het understatement.
Uncommon Places is een ontdekkingsreis door het Amerikaanse landschap: steegjes, achtertuintjes, geveltjes, straten, kruispunten, parkeerplaatsen. Het is het onbestemde soort plekken dat gewoonlijk geen blik wordt gegund, en precies met die houding lijken ze te zijn gefotografeerd. Doelgericht willekeurig, zo laat Shores benadering zich nog het best omschrijven. Echt mooi is het resultaat zelden, maar goed is het wel: Shore slaagt er iedere keer weer in alles te laten zien alsof het niks is.
Mensen komen uiteraard nauwelijks voor op zijn foto's, want een opname met een mens wordt al te gauw een verhaaltje. Als ze er al zijn, zijn ze niet meer dan ornamentjes, zoals neergezet bij een miniatuurspoorbaan. Zelfs in de drie portretten uit de tentoongestelde serie heeft Shore alle mogelijke moeite gedaan de anecdotische lading te verwijderen: Een bejaarde vrouw heeft haar arm om de schouders van haar echtgenoot geslagen, maar het gebaar is allesbehalve intiem: de boog van haar arm is zo wijd dat ze haar man eerder op afstand houdt.
In de jaren tachtig heeft Shore zijn aandacht verlegd van het stedelijke naar het natuurlijke landschap. Hij voert zijn minimalistische willekeur op tot het uiterste. Op zijn foto's van Montana, Texas en Schotland is veelal niet meer te zien dan een rotsachtige bodem met wat begroeiïng, zo geregistreerd dat elk gevoel van omvang en schaal verloren gaat. Deze landschappen vormen het minst aantrekkelijke deel van de tentoonstelling. Een stadstafereel bevat nu eenmaal per definitie meer zaken waarmee het oog zich kan verpozen. Het ene geveltje is tenslotte het andere niet, zoals ook straathoeken onderling grote verschillen vertonen. Keien, bomen en graspolletjes beginnen daarentegen al snel vreselijk op elkaar te lijken.
Maar in 1992/93 bezoekt Shore het Italiaanse dorp Luzzarra waar Paul Strand veertig jaar eerder zijn boek Un Paese maakte. En daar herhaalt hij (in zwart-wit) het kunststukje dat hij eerder in Uncommon Places opvoerde. Met niet meer dan een handjevol foto's - een dorre akker, een kruispunt, wat lege straten en geveltjes en een enkel mens - schetst hij een portret van het dorp. En net als in Uncommon Places is elke foto eigenlijk een fragment uit een verhaal dat zich nooit volledig laat vertellen.
Onwillekeurig heeft Shore op één enkele opname zijn hele visie samengevat. In juli 1974 maakte hij, werkend aan Uncommon Places, een opname van een tafel waarop duizenden puzzelstukjes liggen. De rand is al in elkaar gezet, maar het beeld daar binnen laat zich met geen mogelijkheid raden. Dat hij die foto maakte in het Lookout Hotel is niet meer dan toepasselijk. [in: NRC Handelsblad, 22feb1995]