Bitter

[Over: Rita Ostrowskaja, Juden in der Ukraine]

In het begin van de jaren negentig maakte de Russische fotografe Rita Ostrowskaja (Kiev, 1953) diverse reizen door de Oekraïne, op zoek naar de restanten van het 'shtetl', de joodse wijken, in plaatsen met namen als Schargorod, Petschera (waar 35.000 mensen stierven in een 'Todeslager' dat tot voor kort buiten alle geschiedenisboeken was gehouden) en Kremenez.

Nadat ze in 1993 op het eerste internationale fotofestival in Moskou werd uitgeroepen tot fotograaf van het jaar werd haar werk ook in het Westen bekend, en in 1994 kreeg ze er de Duitse Albert Renger-Patzsch prijs voor; een bedrag van 50.000 DM, dat driejaarlijks wordt uitgereikt en bestemd is voor het maken van een boek.

Juden in der Ukraine heet het resultaat; een persoonlijk en bitter mooi boek dat voornamelijk bestaat uit veel rustig geposeerde portretten die worden afgewisseld met stillevens en hier en daar een landschap.

Het verleden leunt zwaar op die foto's. Dat zit 'm niet alleen in de vaak ouwelijke kleding en armetierige interieurs (menig foto lijkt op het eerste gezicht gemaakt in de jaren vijftig of zelfs nog vroeger, wat wordt versterkt door de bruine tint waarin ze gedrukt zijn) en de doorgroefde gezichten van de afgebeelde personen, maar ook in de prominente plaats die ingelijste foto's erop innemen. Vanaf muren, tafeltjes en schoorsteenmantels staren de doden en de geëmigreerden neer op de overlevenden en de achterblijvers; ze zijn gevangenen van de tijd.

Behalve een document over joods leven en joodse herinnering in Rusland, is het boek tevens een persoonlijk document. Ostrowskaja, die tot voor kort een fotoschool voor kinderen leidde, is zelf joods. Het fotograferen was, zoals ze in de inleiding en haar korte reisverslagjes bij de foto's schrijft, ook een ontdekking van haar eigen identiteit. Niet voor niets opent ze haar boek dan ook met enkele foto's uit haar eigen familiealbum. [NRC Handelsblad, 29jun1996]