De Amerikaanse Familie Doorsnee

[Over Larry Sultans Pictures from Home]

Merkwaardig toch dat hij er op iedere foto ouder uitziet dan ik eruit zie als ik zo oud ben als hij, schrijft de Amerikaanse fotograaf Larry Sultan in het begin van zijn boek Pictures from Home over de verhouding tussen hem en zijn vader. Er schuilt iets pijnlijks in die vaststelling. Hij mag dan menen wijzer (en dus op de een of andere manier 'verder') te zijn op vergelijkbare leeftijd, die gedachte legt het steeds weer af tegen de wetenschap altijd de zoon, en dus de jongere, te blijven. Tegelijkertijd laat het dat ene geruststellende beeld uit zijn jeugdjaren intact: dat van de alwetende en onaantastbare vader.
Dergelijke tegenstrijdige gevoelens vormen een belangrijk motief in Pictures from Home, waarin Sultan aan de hand van het familiealbum, stills uit 8mm-filmpjes en zijn eigen foto's een portret schetst van zijn ouderlijk huis, en daarmee onvermijdelijk van zichzelf. Het hoeft dus ook niet te verbazen dat de jongere Sultan het subtiele maar beslissende overwicht dat hij dankzij de fotografie (die hem immers in staat stelt dit boek te maken) op zijn vader heeft verworven, niet als 'fact of life' kan accepteren. Al in het begin van het boek lopen de gemoederen hoog op als vader en zoon het hebben over het verschil tussen de foto's die de een van zijn vrouw en de ander van zijn moeder maakt. De zoon voelt zich voortdurend verplicht verantwoording af te leggen en begrip te kweken. Het hoort allemaal in de tussen ouders en kinderen zo herkenbare golfbeweging van aantrekken en afstoten.
Het beeld dat Sultan van zijn ouders schetst is dat van de geslaagde Familie Doorsnee: vader die het van vertegenwoordiger tot manager bij scheermessenfabrikant Schick weet te brengen, de gestage stijging op de sociale ladder en bijbehorende tocht naar de suburbs, de groei van de moeder die na jarenlang keuken en kinderen weigert haar dagen in gezellige ledigheid te slijten en carrière maakt als makelaar in onroerend goed. In menig opzicht staan de Sultans symbool voor het na-oorlogse Amerika. En de zoon laat er weinig misverstand over bestaan dat dat in zijn ogen ook geldt voor wat er zich achter die succesvolle façade afspeelt: de ruzies en conflicten, het onbegrip en de oppervlakkigheid, het overmatig drankgebruik.
Sultan ontleedt het allemaal even liefdevol als klinisch op zijn visuele operatietafel. En ook al ligt het oorspronkelijke beeld van het gelukkige gezin aan het slot danig aan diggelen, Sultan's conclusie is gezien het begin onvermijdelijk. Achter al die filmpjes schuilt het verlangen fotografie letterlijk te kunnen nemen. De tijd te stoppen. Ik zou willen dat mijn ouders het eeuwige leven hebben. 
[in: NRC Handelsblad, 5nov1993]