De Amerikaanse kernoorlog tegen de Amerikanen

[Over Richars Misrachs Violent Legacies]
Op 24 maart 1953 werd een bovengrondse kernproef uitgevoerd in de omgeving van Sand Springs Valley in de woestijn van Nevada. Kort na de proef begonnen ooien prematuur hun lammeren te werpen en binnen enkele weken stierven bijna 5000 volwassen schapen, paarden en koeien. De Atomic Energy Commission onderzocht de massale veesterfte, verklaarde de onderzoeksgegevens tot staatsgeheim en gaf als officiële oorzaak extreme droogte en slechte voeding.
Het staat te lezen als inleiding op 'The Pit', een van de drie beeldverhalen in het boek Violent Legacies van de Amerikaanse landschapsfotograaf Richard Misrach. 'The Pit' toont een open veestortplaats in de woestijn vol opgezwollen, rottende en kaalgevreten kadavers van paarden en koeien. De foto's zijn evenwel niet in de jaren vijftig gemaakt maar tussen 1987 en 1989. Het vee waarvan in de tekst sprake is, is dus niet het vee dat wordt getoond. Maar de doodsoorzaak, zo wil Misrach zeggen, zou dezelfde kunnen zijn: de woestijn van Nevada werd evenals die van Utah en New Mexico jarenlang gebruikt als laboratorium voor allerhande chemische, biologische en vooral nucleaire experimenten. De schokkende feiten over wat al de Amerikaanse kernoorlog tegen de Amerikanen wordt genoemd, komen stukje bij beetje boven tafel. Onlangs werd door de regering officieel erkend dat er doelbewuste experimenten op mensen hebben plaatsgevonden zoals het injecteren met plutonium en het laten drinken van radioactieve melk. Opening van zaken wordt vaak pas gegeven na jarenlang onderzoek door bevolking, milieugroepen en journalisten. Zo verscheen vorig jaar het boek American Ground Zero van de journaliste/fotografe Carol Gallagher met de bittere levensverhalen van de door alle mogelijke vormen van kanker geteisterde bevolking van Yucca Flat, Utah, in een regeringsnotitie ooit aangeduid als 'a low use segment of the population'.
Ook de foto's in 'The Pit', die er ondanks alle dood en verderf, dankzij hun roodbruine en okergele pasteltinten toch heel 'fatsoenlijk' uitzien, waren aanleiding tot een officieel onderzoek, vertelt Misrach in een in Violent Legacies opgenomen interview. Hij wacht nog altijd op de uitkomst.
'The Pit' maakt met 'Project W-47' en 'The Playboys', de twee andere beeldverhalen in Violent Legacies, deel uit van 'The Desert Canto's', een serie waaraan hij sinds 1979 ononderbroken werkt. De serie bestaat inmiddels uit veertien canto's waarvan er nu acht zijn gepubliceerd. Vier verschenen in het uit 1988 daterende boek Desert Canto's, een vijfde is opgenomen in Bravo 20, The Bombing of the American West (1990) dat een vergelijkbaar thema heeft als het nu verschenen Violent Legacies.
Gezamenlijk moeten de canto's een metafoor vormen voor de Westerse omgang met natuur en landschap. De lokatie van het epos is niet onbelangrijk. De woestijn, waar de 'lone ranger' de elementen en de indianen aan zich onderwierp vormt tenslottte een wezenlijk onderdeel van de Amerikaanse culturele identiteit.
Misrachs aandacht is in de loop der jaren steeds concreter geworden. De visueel verleidende 'fine art' heeft plaatsgemaakt voor een meer confronterende documentaire benadering, de zweverige toonzetting is ingeruild voor een politieke stellingname. Waren de vier in 1988 gepubliceerde canto's nog opgebouwd rond de klassieke elementen aarde, lucht, water en vuur, in 'Project W-47' toont hij op bijna journalistieke wijze de overblijfselen van Wendover Air Base, de plaats waar de laatste hand gelegd werd aan de Enola Gay (de B-29 die de atoombommen boven Hirosjima en Nagasaki zou afwerpen). 'The Playboys', een canto dat nogal afwijkt van de koele en vaak wat saaie landschappen in de rest van het boek (en de serie als geheel) bevat gereproduceerde pagina's uit een aantal in de woestijn gevonden exemplaren van Playboy die door schietgrage 'locals' werden gebruikt als schietschijf. Geweld is tenslotte niet voorbehouden aan regeringen en militairen. De vrouwen op de omslag waren overduidelijk het doelwit, maar de kogels gingen zonder onderscheid dwars door alle uitingen van Amerikaanse cultuur heen: Andy Warhol, Sting, Madonna, Ray Charles - alles ging aan flarden.
'Restricted Area. Use of deadly force authorized' staat te lezen op een van de achtergebleven borden op Wendover Air Base. De werkelijke betekenis van die dreiging is in de loop der jaren steeds duidelijker geworden, en het bord daarmee steeds futieler: Meer nog dan de kadavers in 'The Pit' symboliseert het de hoogmoed waartegen Misrach zijn pijlen richt. [in: NRC Handelsblad, 18mrt1994]