[Over: Manfred Leier (red): Onze Eeuw in beeld, 100 jaar in honderden foto's.]
Van de 711 mensen die in de nacht van 14 op 15 april de ramp met de Titanic overleefden heeft niemand er aan gedacht de gebeurtenis in foto's vast te leggen. Althans, dat mag je afleiden uit Onze eeuw in beeld, 100 jaar in honderden foto's. Want op de plaats waar die foto's hadden kunnen staan staat een in somber pastel uitgevoerde tekening. De niet-fotografische behandeling van de ramp is weliswaar een uitzondering in Onze Eeuw in Beeld (de Nederlandse bewerking van een oorspronkelijk Duitse uitgave) maar ze is illustratief voor het karakter van het boek: het zijn de Grote Gebeurtenissen die erin zijn verzameld.
In de regel zijn visuele geschiedscompilaties als deze even pretentieus als oppervlakkig. Dankzij het hoge realiteitsgehalte van de fotografie wekken ze weliswaar de indruk veel te laten zien, enige samenhang laat staan enig begrip verschaffen ze nauwelijks.
Dat is in dit geval niet anders: met één of twee pagina's per onderwerp cq. gebeurtenis (alleen Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn meer pagina's vergund) valt nauwelijks enige diepgang te bereiken. Daar kunnen ook de omvang van ruim 400 pagina's, de onvermijdelijk globale inleidende teksten per tijdsgewricht en de fotobijschriften niets aan veranderen.
Afgezien van alle inhoudelijke bedenkingen is dit soort boeken per definitie ook uitermate onderhoudend, paradoxaal genoeg opnieuw dankzij die realistische precisie van de fotografie. Dat zit 'm niet in de afgebeelde gebeurtenissen als zodanig maar in de terloopse details die zijn meegeleverd. De lange schaduwen bijvoorbeeld op de foto waarop Gavrilo Princip in Serajevo in de kraag wordt gegrepen na zijn aanslag op aartshertog Franz Ferdinand: het was een zonnige dag waarop de Eerste Wereldoorlog werd ingeluid. Het boodschappennetje en het gebroken stokbrood naast de slachtoffers van een OAS-bomaanslag in Algiers, die in al hun trivialiteit het dagelijks leven voor en na dat ene moment ineens tastbaar maken.
Van dit soort kleine details bevat Onze Eeuw in Beeld er veel want aan de fotokeuze is ontegenzeggelijk veel zorg besteed, getuige ook de soms verrassende oplossingen: Jacques-Henri Lartigues beroemde uit het beeld schietende race-auto ter verbeelding van het autotijdperk, Alfred Stieglitz' The Steerage (abominabel gereproduceerd) illustreert de massale emigratie in de eerste jaren van de eeuw.
Dat naarmate de tijd dichter bij het heden komt zowel de gebeurtenissen als de foto's die ervan zijn opgenomen willekeuriger ogen, is niet meer dan logisch. Tenslotte wordt er steeds meer gefotografeerd en gepubliceerd, en kies daar maar eens uit. 'Snapshots en krantenkoppen' luidt de titel van een dubbele pagina waarop in het hoofdstuk over de jaren tachtig uit arren moede maar een handvol zaken bij elkaar zijn gezet; de gekapseisde Rainbow Warrior in de haven van Auckland, Wimbledon-winnaars Boris Becker en Steffi Graf. Het is een titel die welbeschouwd op het hele boek van toepassing is. [NRC Handelsblad, 27sep1996]
Van de 711 mensen die in de nacht van 14 op 15 april de ramp met de Titanic overleefden heeft niemand er aan gedacht de gebeurtenis in foto's vast te leggen. Althans, dat mag je afleiden uit Onze eeuw in beeld, 100 jaar in honderden foto's. Want op de plaats waar die foto's hadden kunnen staan staat een in somber pastel uitgevoerde tekening. De niet-fotografische behandeling van de ramp is weliswaar een uitzondering in Onze Eeuw in Beeld (de Nederlandse bewerking van een oorspronkelijk Duitse uitgave) maar ze is illustratief voor het karakter van het boek: het zijn de Grote Gebeurtenissen die erin zijn verzameld.
In de regel zijn visuele geschiedscompilaties als deze even pretentieus als oppervlakkig. Dankzij het hoge realiteitsgehalte van de fotografie wekken ze weliswaar de indruk veel te laten zien, enige samenhang laat staan enig begrip verschaffen ze nauwelijks.
Dat is in dit geval niet anders: met één of twee pagina's per onderwerp cq. gebeurtenis (alleen Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn meer pagina's vergund) valt nauwelijks enige diepgang te bereiken. Daar kunnen ook de omvang van ruim 400 pagina's, de onvermijdelijk globale inleidende teksten per tijdsgewricht en de fotobijschriften niets aan veranderen.
Afgezien van alle inhoudelijke bedenkingen is dit soort boeken per definitie ook uitermate onderhoudend, paradoxaal genoeg opnieuw dankzij die realistische precisie van de fotografie. Dat zit 'm niet in de afgebeelde gebeurtenissen als zodanig maar in de terloopse details die zijn meegeleverd. De lange schaduwen bijvoorbeeld op de foto waarop Gavrilo Princip in Serajevo in de kraag wordt gegrepen na zijn aanslag op aartshertog Franz Ferdinand: het was een zonnige dag waarop de Eerste Wereldoorlog werd ingeluid. Het boodschappennetje en het gebroken stokbrood naast de slachtoffers van een OAS-bomaanslag in Algiers, die in al hun trivialiteit het dagelijks leven voor en na dat ene moment ineens tastbaar maken.
Van dit soort kleine details bevat Onze Eeuw in Beeld er veel want aan de fotokeuze is ontegenzeggelijk veel zorg besteed, getuige ook de soms verrassende oplossingen: Jacques-Henri Lartigues beroemde uit het beeld schietende race-auto ter verbeelding van het autotijdperk, Alfred Stieglitz' The Steerage (abominabel gereproduceerd) illustreert de massale emigratie in de eerste jaren van de eeuw.
Dat naarmate de tijd dichter bij het heden komt zowel de gebeurtenissen als de foto's die ervan zijn opgenomen willekeuriger ogen, is niet meer dan logisch. Tenslotte wordt er steeds meer gefotografeerd en gepubliceerd, en kies daar maar eens uit. 'Snapshots en krantenkoppen' luidt de titel van een dubbele pagina waarop in het hoofdstuk over de jaren tachtig uit arren moede maar een handvol zaken bij elkaar zijn gezet; de gekapseisde Rainbow Warrior in de haven van Auckland, Wimbledon-winnaars Boris Becker en Steffi Graf. Het is een titel die welbeschouwd op het hele boek van toepassing is. [NRC Handelsblad, 27sep1996]