Het werk van Amerikaans/Franse kunstenaar Man Ray (1890-1976), een van de invloedrijkste fotografen van de 20ste eeuw, is de afgelopen tien jaar op grote schaal vervalst. Behalve een Duitse particuliere verzamelaar, blijkt ook het Getty Museum in Los Angeles in bezit te zijn van valse Man Ray-foto's.
De fraude kwam in december [1997] via berichten op internet aan het licht. Het Amerikaanse maandblad Art & Auction zal in het februarinummer de zaak uitvoerig toelichten. Het betreft de eerste omvangrijke vervalsingsaffaire in de moderne fotografie. Het is niet uitgesloten dat ook in Nederlandse museale en
privé-collecties 'fakes' zijn opgenomen. Het gaat daarbij om afdrukken die zijn verkocht als 'vintage-prints', oorspronkelijke afdrukken, die door Man Ray gemaakt zouden zijn tussen 1919 en 1936. De afdrukken zijn voorzien van een valse handtekening en van zijn, mogelijk eveneens vervalste, stempels.
Onder de vervalsingen zitten beroemde foto's als Larmes de verre (vrouwengezicht met glazen tranen), en Le Violon d'Ingres (vrouwenrug als een viool).
Vermoedelijk gebruikten de in Parijs gesitueerde fraudeurs, die fototechnisch zeer bekwaam zijn, de originele negatieven of duplicaten. Sinds 1993 bevindt dat materiaal zich in het Musée Pompidou in Parijs. De Franse justitie bereidt een formele aanklacht tegen de belangrijkste betrokkenen voor.
De volledige omvang van de fraude is nog niet met zekerheid vast te stellen. Naast 61 valse vintage-drukken in Duits bezit, zijn er minstens 26 vervalsingen in 1983 op een veiling in Parijs verkocht die zich nu in nog onbekende collecties bevinden. De vervalsers hebben hun koopwaar ook op andere veilingen aangeboden, zoals o.m. in 1993 bij Sotheby's in Londen.
"Ik verzamel foto's sinds 1964 en dacht dat ik het vingers had", zegt een de Duitse fotograaf en verzamelaar Werner Bokelberg. Hij is een van de gedupeerden; hij verkocht zijn huis om geld vrij te maken voor de aankoop van tientallen 'vintage-prints' van Man Ray. Een buitenkansje, dacht hij. "Maar ik heb me vergist en dat doet pijn."
Voor vintage-drukken van de Amerikaan Man Ray (geboren als Emmanuel Radnitzky) en vakgenoten als Andre Kertész en Alfred Stieglitz betalen musea, handelaren en verzamelaars momenteel topprijzen.
In 1994 bracht bij Christie's in New York een afdruk van Noire et Blanche van Man Ray 354.500 dollar op en een jaar later kwam bij hetzelfde veilinghuis een rayografie van Ray voor 156.500 dollar onder de hamer.
[Oorspronkelijk verschenen in NRC Handelsblad, 27 januari 1998]