[Boek: Nat en Droog, Nederland met andere ogen bekeken]
Rijkswaterstaat is natuurlijk een technologisch bolwerk maar ze maken van Nederland wel mooi één grote tentoonstelling, zegt vormgever Rob Smith (39), vennoot van het Rotterdamse vormgevingsbureau Lijn 5 Ontwerpers. Dus lag de opzet voor de hand zegt hij, wijzend op het houten miniatuur trapje op zijn vergadertafel. Onderaan staat een bruingevlekte plastic koe, bovenin zit een speelgoedmannetje met een wapperende jas. Samengevat: bij welke bouwput je ook gaat kijken, altijd staan er mensen omheen.
Dankzij die even eenvoudige als meedenkende presentatie kreeg Lijn 5 anderhalf jaar geleden de opdracht om het boek vorm te geven dat moest verschijnen ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van Rijkswaterstaat. Nat en Droog, Nederland met andere ogen bekeken, heet het resultaat: een met ruim 250 vooral kleurenfoto's gevuld overzicht van markante bruggen, sluizen, tunnels, zeeweringen, verkeerspleinen, strekdammen, via- en aquaducten in Nederland.
Een catalogus van Kunstwerk Nederland, omschrijft Smith het boek waarvan afgelopen maandag het eerste exemplaar in Scheveningen werd overhandigd aan demissionair minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat. In de voorverkoop zijn van de uitgave inmiddels al 25.000 exemplaren verkocht. De totale oplage bedraagt 70.000 exemplaren, waarvan 20.000 voor het jubilerende Rijkswaterstaat zelf; zeker voor een fotoboek (zij het ruimschoots voorzien van tekst) een zeldzaam succes.
De foto's voor het boek werden vorig jaar gemaakt door zes fotografen: Taco Anema, Siebe Swart, Chris Pennarts, Volkskrant-journalist Daniël Koning, luchtfotograaf Karel Tomeï en de Haagse bedrijfsfotografe Tineke Dijkstra die tevens optrad als beeldredactrice. Dijkstra: We hebben vooral gestreefd naar variatie. Niet alleen de bouwwerken laten zien dus, maar ze ook op hun plek zetten in het landschap. Op die manier zorg je voor een heel herkenbaar beeld dat nauw aansluit bij de dagelijkse ervaring van Nederland.
Zelf fotografeerde ze onder meer de tunnel onder de Noord, de bruggen over het van Starkenborghkanaal en de stuw bij Grave: enigszins zakelijke maar zichtbaar respectvolle beelden. Dijkstra: Ik heb eerder gewerkt voor Rijkswaterstaat dus het onderwerp was me niet vreemd. Maar hoe meer ik me er voor dit project weer in verdiepte hoe meer ik me realiseerde dat Nederland een technische contructie is.
Een van de opvallendste bijdragen aan het boek werd geleverd door de vooral als portretfotograaf bekende Taco Anema. Hij fotografeerde de Venlose volkstuintjes aan de voet van de brug over de Maas, de oude zeedijk bij het Overijsselse Blankenham, het vlotbruggetje over het Noord-Hollands kanaal bij Stolpen. De waterstaatkundige ingrepen waarom het eigenlijk gaat worden op zijn kleurrijke en overzichtelijke landschapsfoto's bijna terloops meegeleverd.
Ook Anema is zeer enthousiast over het project: Het mooie van dit soort opdrachten is dat je weliswaar vast zit aan je onderwerp maar tegelijkertijd de kans krijgt fotografisch eens iets anders te doen. Al was de verrassende wending in zijn werk voor een deel noodgedwongen, erkent hij: Ik zou inderdaad vooral portretten doen. Maar ja, dan kom je bij zo'n dijkje en dan stáát er niemand.
Rijkswaterstaat liet in de loop van het jaar markeringen plaatsen: tribunes op het formaat van twee op elkaar geplaatste tuinbanken. Vijftien van deze door industrieel vormgever Jelle Zijlstra ontworpen markeringen zijn inmiddels geplaatst, onder andere aan beide uiteinden van de Afsluitdijk. In de loop van het jaar moeten er nog eens ruim 100 volgen.
Volgens jubileum-coördinator Dick de Bruin zal de aanleg van de markeringen niet beperkt blijven tot het jubileumjaar alleen. We willen in de toekomst bij alle markante werken zo'n markering plaatsen. Rijkswaterstaat is tenslotte een onlosmakelijk deel van ons culturele erfgoed. Daar mag best eens wat vaker bij worden stilgestaan.
Bij de markeringen zullen ook borden met technische uitleg worden geplaatst: in het jubileumboek wordt daaraan slechts mondjesmaat aandacht besteed. Rob Smith: Oorspronkelijk wilde Rijkswaterstaat dat natuurlijk wel. Hoeveel bouten en moeren zitten er in de Van Brienoordbrug, hoeveel kubieke meter beton in de Oosterscheldedam? Tot ze begrepen dat je met fotografie ook het gevoel voor bouten en beton kunt overbrengen.
Al heeft hij over sommige foto's lang moeten praten, zoals de (door Daniël Koning gemaakte) foto van het baggerdepot op de Maasvlakte. Daarop scharrelt een hondje tussen de drainagebuizen, en wat had dat daar nu te zoeken? Hij wijst op het miniatuurtje op tafel: Dat hondje wordt natuurlijk uitgelaten. [NRCH, 20mei1998]