De Mexicaanse fotograaf Manuel Alvarez Bravo kan met weinig toe. Traptreden, een schaduw en twee gearmde vrouwen: bij hem is het voldoende voor een hartveroverend toneelstukje. De dames, op de rug gefotografeerd, wandelen naar een monumentale stenen trap - niets bijzonders, ware het niet dat het tafereel zo wankel oogt: de linker vrouw met haar nek gebogen, de rechter met een heup uit het lood. Boven hun hoofd splitst de trap zich. Naar links of naar rechts kunnen ze, maar hun keuze zal een raadsel blijven. Gaan ze ieder hun eigen weg of zullen ze toch maar liever steun zoeken bij elkaar op hun tocht door dat dromerige schaduwlandschap dat zich aftekent op de muur voor hen?
Het is een van de vele poëtische juweeltjes in het retrospectief van Alvarez Bravo dat, ter gelegenheid van zijn honderdste verjaardag in februari volgend jaar, momenteel te zien is in de Rotterdamse Kunsthal.
Honderd foto's bevat de presentatie: stillevens, portretten, straattaferelen, en landschappen. Al is het onderscheid tussen die genres bij Alvarez Bravo niet zo scherp te trekken als de woorden suggereren. Gebruikmakend van alledaagse ingrediënten weet hij van een straattafereel een stilleven te maken, van een stilleven een portret, van een portret een landschap. Het geeft zijn werk een even documentair als surrealistisch karakter.
Alvarez Bravo raakte rond zijn 20ste geïnteresseerd in fotografie, vooral onder invloed van Tina Modotti en Edward Weston. Hun sporen zijn altijd helder zichtbaar gebleven: net als Modotti vindt Alvarez Bravo zijn onderwerpen in het Mexicaanse leven van alledag en in navolging van Weston gaf hij die dagelijksheid vorm in esthetische, uitgebalanceerde foto's die ontdaan zijn van iedere overbodigheid. Ondanks dat heeft zijn werk toch een persoonlijk karakter, vooral door zijn scherpe oog voor het absurdisme van het alledaagse: kermispaarden glurend door de kieren van een dekzeil, een vlechtwerk van takken voor een deuropening, een stoel met een jurk die eruit ziet alsof het bijbehorende lichaam er in een zucht uit is ontsnapt.
De Rotterdamse tentoonstelling toont de hoogtepunten van die benadering, zoals het spiegelverkeerd afgedrukte uithangbord van een oogarts ('Optische parabel', 1931), de twee vrouwenvoeten met omhoog krullende tenen in een deuropening met plassen water (`De drempel', 1947) foto's die in vrijwel ieder overzicht van de moderne fotografie zijn terug te vinden. Chronologisch gepresenteerd wordt daarnaast aandacht besteed aan minder bekend werk. Wat daarbij vooral opvalt is de consistentie van het geheel. Een foto van bordkartonnen mannequins boven een textielkraam op de markt mag dan gemaakt zijn rond 1930 en die van een winkelruit waarin en waarop een etalagepop, geveltjes en telegraafpalen om voorrang strijden in 1996 aan de beelden zelf is dat tijdsverschil niet of nauwelijks te zien. Al wordt die indruk ongetwijfeld versterkt door het uniforme karakter van de afdrukken, speciaal voor de gelegenheid vervaardigd onder begeleiding van de nog altijd actieve fotograaf.
Tot ieders verrassing herinnerde Alvarez Bravo zich tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling dat hij in 1959 gedurende negen maanden in Haarlem had gewoond, waar hij bij drukkerij Johan Enschedé de productie begeleidde van een fotoboek over de Mexicaanse muurschilderkunst. Goede herinneringen bewaart men er op de drukkerij niet aan: de perfectionistische fotograaf keurde drukgang na drukgang af.
Veertien onbekende want niet eerder gepubliceerde foto's uit die periode zijn nu eveneens in de Kunsthal te zien: een meisje in een hoepelrok, de weerspiegeling van een boerderij in een kanaal, een voddenboer zeulend aan zijn bakfiets. Hoewel de vondst opzienbarend is, zijn de foto's dat allerminst, wellicht omdat ze door hun herkenbaarheid het dromerige aura van zijn Mexicaanse foto's ontberen. Toch valt één foto direct op: die van een man rustend in de laadruimte van een vrachtwagentje vol kazen. Ondanks het trapgeveltje weet de foto zich, net als het Mexicaanse werk, van de omstandigheden los te zingen al was het maar omdat de foto zo herkenbaar het midden houdt tussen portret, stilleven en straattafereel. [Foto: Manuel Alvarez Bravo, Parábola óptica, 1931]
Naschrift: Alvarez Bravo overleed op 19 oktober 2002. Hij werd een eeuw oud.