"Het leven is eruit"

[Over de voorgenomen verkoop van de 'tweede collectie' Hartkamp. NRCH 16aug2002]

De weduwe van fotoverzamelaar Bert Hartkamp heeft besloten een deel van Hartkamps zogenoemde 'tweede collectie' te laten veilen. Het gaat om 300 topstukken uit de circa 2.500 foto's omvattende collectie, met werk van bekende buitenlandse fotografen zoals André Kertész, Bill Brandt, Irving Penn en Robert Mapplethorpe en van Nederlanders als Ed van der Elsken, Gerard Fieret, Sanne Sannes, Aart Klein en Inez van Lamsweerde. De veiling vindt op 11 november plaats bij Sotheby's in Amsterdam.

De jurist Hartkamp, in 1956 als een van de eersten in Nederland begonnen met het verzamelen van fotografie, maakte naam met zijn eerste collectie, die met circa 60.000 vooral 19de eeuwse foto's en 6.000 fotoboeken een overzicht gaf van de historische ontwikkeling van het medium.
Deze collectie werd in 1985 gekocht door de Nederlandse Staat. De aankoop vond plaats na lang aandringen uit de fotografie- en museumwereld die, zelf krap bij kas, bang was dat de collectie naar het buitenland zou worden verkocht. In het begin van de jaren negentig werd 'Hartkamp I' ondergebracht in twee musea: de 20ste eeuwse foto's in het Stedelijk Museum in Amsterdam, het 19de eeuwse deel in het Rijksmuseum, waar het de basis werd voor een zelfstandige fotografieafdeling.
Na de verkoop van zijn eerste collectie begon Hartkamp met de aanleg van een nieuwe, die moderner was en meer gebaseerd op persoonlijke smaak. `Wild, ongeordend en emotioneel' noemde hij deze verzameling, die behalve oorlogsfoto's, straatbeelden, stillevens en computermanipulaties ook veel foto's van vrouwen bevatte. Hartkamp was een gepassioneerd verzamelaar met brede belangstelling en een scherp oog voor kwaliteit. Van fotografen die hij bewonderde (zoals de Tsjech Jan Saudek en de Nederlander Gerard Fieret) kocht hij veel werk. Zijn tweede collectie leidde echter een stil bestaan. De enige expositie die er uit werd samengesteld vond in voorjaar 2000 plaats in het fotografiemuseum in Antwerpen.

Hartkamps weduwe besloot tot veiling over te gaan nadat uit gesprekken met Nederlandse en buitenlandse musea en foto-instellingen was gebleken dat er geen belangstelling was voor overname van het geheel. Vooral de doublures tussen Hartkamps collectie en die van de betrokken instellingen vormden een belemmering. Dit bevestigt Hripsime Visser, curator fotografie van het Stedelijk Museum in Amsterdam. ,,Hoewel Hartkamps collectie foto's bevat die wij graag zouden willen hebben, is van het merendeel van de door hem verzamelde fotografen reeds werk in ons bezit.''
Hartkamps weduwe zegt begrip te hebben voor de houding van de instellingen en noemt de op handen zijnde verkoop ,,logisch''. ,,Het was de persoonlijke verzameling van mijn man en met zijn dood is ook het leven uit de collectie verdwenen.''

Behalve een tweede fotocollectie legde Hartkamp na 1985 ook een nieuwe collectie fotoboeken aan. Deze verzameling (4.000 boeken) is recent gekocht door Manfred Heiting, de Amsterdamse collectioneur die onlangs zijn omvangrijke fotografieverzameling onderbracht in het Museum of Fine Arts in Houston. Heiting zal een belangrijk deel van de boeken als 'Hartkamp-bibliotheek' onderbrengen in het Fotografiemuseum Amsterdam (FOAM), waarvan hij bestuursvoorzitter is. Ook schonk hij circa honderd 19de eeuwse boeken aan het Rijksmuseum.
[Illustratie: André Kertész, Satiric Dancer, Paris, 1926. De foto bracht ter veiling 5688 euro op.]