Van der Randen (1897-1949) was zo'n typische duizendpoot uit het midden van de vorige eeuw. Altijd en overal wist hij een representatieve foto te maken met de kleine, handzame Leica kleinbeeldcamera die hij als een van de eerste Nederlandse fotojournalisten hanteerde. Van het oproer in de Jordaan in 1934 bijvoorbeeld, waar de Hermandad met getrokken pistool te paard schrikachtig door de straten patrouilleert. Van het reilen en zeilen in de Tweede Kamer, een bank van lening of een 'spijskokerij'. Van blinden, doofstommen, van autoraces in Zandvoort en motorraces in Assen.Van de feestende meute in 1945 na de bevrijding van Amsterdam en van zijn
verwoeste geboortestad Venlo waar tussen de puinhopen een paard van stroop wonderbaarlijke wijze overeind staat in wat ooit een zadelmakerij was.
Het zijn foto's van wat ooit actualiteit was of daarvoor door ging. Maar ook na het moment is Van der Randens werk nooit helemaal vergeten. In 1999, vijftig jaar na zijn dood, werd er een ruim geïllustreerd hoofdstuk aan gewijd in het Lexicon Geschiedenis van de Nederlandse Fotografie. En enkele jaren daarvoor al figureerde hij prominent in een boekje over de gebeurtenissen op de Dam in Amsterdam, waar op 7 mei 1945 een groepje Duitse soldaten het vuur opende op de menigte die de Canadese bevrijders wilde verwelkomen. Van der Randen zag het drama zich voltrekken vanaf het dak van de kosterij van de Nieuwe Kerk: rijtjes mensen die wanhopig dekking zoeken achter lantaarnpalen, het meisje dat haar ouders zoekt, enkele van de 22 doden tussen het straatvuil, enkele van de 120 gewonden weggevoerd op handkarren. Het zijn met afstand zijn beroemdste foto's, al zal maar een enkeling zijn naam eraan verbinden.
Die foto's van de Dam maken - uiteraard - deel uit van de huidige presentatie, al hangen ze er nogal verloren bij. Maar dat geldt voor alle foto's, want Van der Randens eerste retrospectief is een knullige,rommelige aangelegenheid geworden.
Want de nieuwe galerie is een saai lokaal met een handvol vale schotten. Lijstloos en met spijkertjes zijn daarover meer dan tweehonderd op foam geplakte zwart-witfoto's uitgesmeerd, de meeste op klein formaat en voorzien van tekstbordjes die uit de typemachine lijken gerukt; zo zagen een eeuwigheid geleden de tentoonstellingen eruit in het verenigingsgebouw van de padvinderij.
Het is een tentoonstelling waarin de willekeur regeert, en waar iedere chronologie ver te zoeken is. Van enige duiding is geen sprake. Of het zou het rijtje foto's moeten zijn aan de hand waarvan wordt gemeld dat Van der Randen ook het idioom van de Nieuwe Fotografie (dynamische diagonalen,extreme perspectieven) beheerste, en prompt wordt gebombardeerd tot 'missing link' tussen vooroorlogse fotojournalistiek en kunst.
De Gallery noemt zichzelf 'Centrum voor Fotografie en Beeldcultuur'. Die pretentie is met deze expositie nog lang niet waargemaakt. Dat is jammer, niet in de laatste plaats voor Wiel van der Randen, die een beter retrospectief had verdiend.
[Over: Wiel van der Randen: Bescheiden camera, moderne blik. Spaarnestad Photo Gallery, Haarlem. NRCH 27feb2006]