Simple picture, no drama, empty sky, peaceful. Dat noteerde Joel Meyerowitz bij de foto die hij op de avond van 5 september 2001 maakte vanuit het raam van zijn loft in Manhattan. Daar stonden ze weer, de Twin Towers, die dag tegen een van oranje naar blauw verkleurende lucht. Aardig maar niks bijzonders. Een paar dagen later bleek het de laatste foto die hij van dat vertrouwde uitzicht had gemaakt - een ontdekking die menige fotograaf, professional en amateur, achteraf heeft gedaan.
Maar anders dan zijn collegas wist Meyerowitz, met veel moeite, onbeperkt toegang te krijgen tot Ground Zero. Hij was de enige die dat lukte. Op 23 september zette hij zijn eerste schreden in de puinbak tussen West Street en Broadway om er vervolgens negen maanden vrijwel onafgebroken te blijven. Zon 8.500 fotos maakte hij voor zijn World Trade Center Archive waaruit nu Aftermath is samengesteld, een loodzware pil van 30 bij 40 bij 4 centimeter. Op ruim 300 kleurenfotos is de ontruiming min of meer chronologisch te volgen: het uit elkaar puzzelen van de stapel mikado van steen, beton en staal, het graven naar body parts, het sorteren, het stapelen, het afvoeren, het doorharken van ook de laatste kiezels en dat alles afgewisseld met portretten van bouwvakkers, forensisch onderzoekers en hulpverleners. Al opent Aftermath - hoe kan het ook anders - met die andere historische foto van 5 september.
Driehonderdvijftig paginas; een index op onderwerp; een alfabetische foto-index (van Abandoned Toys on the Floor of the Daycare Center tot Writing in the Dust on Church Street); een tijdtabel waarin exact vermeld staat welke fotos op welke dag gemaakt zijn - het past bij de geschiedschrijver die Meyerowitz zich al die maanden voelde. Een ongebruikelijke rol voor een fotograaf die bekend werd met tot op de millimeter uitgekiende fotos badend in uitgebalanceerd licht: van het Toscaanse landschap of de zomerse stranden van Cape Cod. Een fotograaf kortom die het liefst wacht tot alles eruit ziet zoals hij het hebben wil.
Geen wonder dat je hem net als de bergingswerkers ziet worstelen met de omstandigheden. Moeilijke standpunten, grauw stof, duisternis waar hij licht zou wensen, chaotische, nachtelijke schaduwen van bouwlampen, en de voortdurende keuze tussen noodzakelijk overzicht en gewenst detail.Het zijn omstandigheden waar iedere fotograaf mee te maken zou hebben gehad. Maar waar een ander de oplossing wellicht had gezocht in meer nadruk op eenvoudige, bereikbare details, daar blijft Meyerowitz voortdurend op enige afstand, ook al gaat dat soms ten koste van de fotos zelf. Koel registrerend lijken de beelden van de afbraak en ontruiming zich in eindeloze variaties te herhalen.
Gaandeweg het boek blijkt die benadering welgekozen. Hij omzeilt de valkuil van het teveel aan dramatiek en woede. En hij kon ter plekke doen wat hij wilde doen: niet de impact van de gebeurtenis documenteren maar het heidense karwei.Op de keper beschouwd zijn de meeste fotos net als die van 5 september: simple pictures. Maar dan toch - onvermijdelijk - met meer drama dan een mens lief is.