Het Duitse verzet
tegen Hitler, zo heet het boekje. Een pocketje is het, in 1968 verschenen bij
A.W.Bruna & Zoon. Dr. G. van Roon is de auteur.
Gewoon,
een boekje. Denken we. Maar nee, vergissing.
Want
kijk: aan de binnenzijde van het omslag is een getypt velletje geplakt.
Er
staat een gedicht op.
We lezen
Het lied van de
veensoldaten
Waarheen
onze ogen blikken,
Veen
en heide ligt alom
't
Vogellied kan geen verkwikken,
D'eiken
staan verkleurd en krom.
Wij
zijn de veensoldaten en spitten Godverlaten in
het veen
Hier
in deze woeste heide
Is
de kampplaats opgebouwd,
Waar
wij 't ver geluk verbeiden
Achter
prikkeldraad en hout.
’s
Morgens gaat het door de landen
Naar
de arbeid zwaar en zwart.
Graven
wij in 't zonnebranden
Maar
naar huis trekt ieders hart.
Huiswaarts,
huiswaarts gaan de ogen
Uit
dit land naar vrouw en kind.
Hoeveel
zuchten gaan omhoog, en
zijn
verloren in de wind
Heen
en weer gaan steeds de posten,
Geen
die van ontkomen droomt.
Vluchten
zou het leven kosten
Viermaal
is de burg omzoomd.
Maar
wij mogen toch niet klagen
Eeuwig
kan ’t geen winter zijn.
Eenmaal
zeggen wij na dagen
"Vaderland,
gij zijt weer mijn"
Dan
spitten de soldaten niet langer Godverlaten,
in
’t veen!
We
zoeken het op, dat lied van de veensoldaten.
We
vinden: ook bekend als het Moorsoldatenlied, Börgermoorlied of
simpelweg Moorlied.
Geschreven
in het werkkamp Börgermoor, in het Noord-Duitse veen was dat. Politieke
gevangenen, Jehova's getuigen en homoseksuelen zaten er.
Mijnwerker
Hans Esser schreef de woorden samen met acteur Wolfgang Langhoff, maar
misschien was het andersom. Muziek: Rudi Goguel.
Voor
het eerst gezongen op 28 augustus 1933 tijdens een ontspanningsavond voor en
door gevangenen genaamd Zirkus Konzentrazani. Groot succes, 900 man,
juichend op de tafels. Twee dagen later werd het lied door de kampleiding
verboden. En dat dat niets hielp, natuurlijk niet, en daarna wereldbekend
geworden via de Internationale Brigades tijdens de Spaanse Burgeroorlog.
De
vertaling blijkt van Nico Rost, er zijn ook andere.
Verder
zijn er veensoldaten op Youtube: herenstemmen, damesstemmen, een meneer
alleen met een gitaar. We vinden er ook een punkversie. Daar is veel
commentaar op, toch klinkt het ons als muziek in de oren.
Dan
ook dit.
Aan
het gedicht is een met de hand geschreven regel toegevoegd: er was een conc.
Kamp in het veengebied bij de Eems aan de N.O. grens van Nederland. (Ja,
dat weten wij dus al.)
In
de marge van pagina's 28 en 29 wordt in hetzelfde ouderemensenhandschrift Van
Roons geschiedenis aangevuld: de geestelijk gehandicapte en blinde broer van
onze gastheer tijdens onze vacanties in St. Gilgen bij Salzburg werd na de
anschlusz vermoord. (Nee, dat wisten wij nog niet.)
De
eigenaar heeft zijn naam ooit op het schutblad geschreven.
Later
is ie er af geknipt, er mist een keurige hap rechtsboven uit de pagina.
Dat
zie je wel vaker, dat geschiedenis die aan de ene kant wordt aangevuld aan de
andere kant weer wordt uitgewist.
Het
omslag van Het Duitse verzet tegen Hitler werd gemaakt door Dick Bruna.
Maar dat terzijde.
-----
Hoedje
van papier verschijnt onregelmatig en wordt geschreven naar
aanleiding van vondsten in de voorraad waardevol oud papier van antiquariaat
Berger & de Vries in Groningen.
Hoedje van papier verschijnt (nog) niet op papier.
Aflevering 13 : maart 2011