Je kunt er gewoon op wachten.
Op het echtpaar dat op de elektrische fiets een
knooppuntroute doet en zich omstandig over de kaart buigt om vooral niet te
verdwalen in het getallenwoud. Op het clubje grijze racefietsmannen in het
tenue waarin Gerrie Knetemann nog eens een touretappe gewonnen heeft. Op de
kalm om zich heen kijkende Opel Astra-rijder (gut, wat is het hier toch mooi)
en op de haastig grommende pick-up van de bouwer uit de buurt.
En ja hoor, daar is ook de lokale brommerjongen al.
Hoog op de wielen, modder op de spatborden. Wel vier keer scheurt-ie voorbij,
van links naar rechts, van rechts naar links en telkens even spiedend - wat
zit die vent aan de picknickbank toch allemaal op te schrijven?
Die vent? Die schrijft vandaag allemaal op wat er hier
zoal gebeurt op het kruispunt bij de IJzeren Klap in Lageland.
Wat betreft Lageland: pakweg twee meter onder NAP,
pakweg tweehonderd inwoners.
Al kan dat laatste maar zo veranderen. Een
pontificaal bord langs het Slochterdiep heeft het immers over Meerstad, de
IJsbaanlocatie. IJsbaan? O ja, kijk daar. Het weilandje met de lantaarnpalen,
tegenover het café dat net als de brug De IJzeren Klap heet.
Op het bord staat een foto van een weiland met een
slootje tot de einder. Het liegt de toekomst. Want zouden ze al die huizen hier
bouwen dan bleef er geen weiland meer over. Laat staan een slootje.
Maar voorlopig zijn het er nog maar een stuk of
vijf aan een doodlopend geasfalteerd straatje dat Langebaan heet. Langebaan.
Wie zou dat nou weer verzonnen hebben?
Verder wat betreft het kruispunt: de weg van
Harkstede naar Luddeweer en de weg van Groningen naar Slochteren langs het
Slochterdiep. De Klap ten slotte: een fraai witgeschilderd gietijzeren
gevalletje.
Die klap is een doe-het-zelf brug trouwens. Kun je
dus ook op wachten: het motorvletje dat afmeert, de schipper die de zaak eens
peinzend overziet. Aha, daar: een controlepaneel aan een paaltje.
Eerste schakelaar: de rode lichten gaan knipperen,
tweede schakelaar: met de hand een voor een de slagbomen sluiten, volgende
schakelaar: de Klap die zich traag verheft. Fluitje van een cent, de
gebruiksaanwijzing staat erbij. ‘Bedien de brug volgens de tekst bij het
oplichtende lampje. In de JUISTE VOLGORDE AFWERKEN.’
Hup, daar gaat de schipper al. Nu meert hij af aan
de andere kant van de brug, herhaalt alles in omgekeerde volgorde en
vaart weer verder.
We zwaaien nog even.
Zo. Dat was me wat. Twee fietsers en één auto
hebben er wel vijf minuten bij stilgestaan.
En verder?
Verder is het al verleden tijd: aardbeving bij
Lageland, 2.1 op de Schaal van Richter, diepte 3 kilometer. Vrijdag 16 augustus
was het, even na half twee ’s middags. Een drieregelig berichtje in een enkel
krantje. Meer niet.
Twee punt één. Waar hebben we het dan over? Je kunt
het zittend aan het bankje opzoeken. Met de telefoon kan tenslotte alles
tegenwoordig, ook in Lageland.
‘Beschrijving: zeer licht. Uitwerking: meetbaar; wordt slechts door
weinig mensen waargenomen onder gunstige omstandigheden; hoogstens enkele
(zeer) lichte objecten kunnen bewegen; vrijwel nooit enige vorm van schade.
Energie: bom uit de late Tweede Wereldoorlog.’
En dat je het anders kunt bekijken vind je ook. Dat
één op De Schaal een massa van duizend kilo is die van honderd meter naar
beneden valt. Dat iedere volgende stap een factor dertig is, begrijp ik dat
goed? Twee op de schaal betekent dus dertig keer duizend. (En drie dus dertig
maal dertig keer duizend.)
Duizend kilo? Doe maar een Skoda Fabia.
Honderd meter? De Martinitoren, op een haar na.
Die Martinitoren kun je vanuit Lageland trouwens
goed zien. Net als de nieuwe Tasmantoren. Een norse, onverbiddelijke soldaat
aan de stadsrand, 75 meter hoog, 23 gitzwarte verdiepingen. Met zwembad en
fitnessruimte: luxe XXL, zegt de makelaar.
Van hier tot daar: een kilometer of zes, zeven.
Hemelsbreed. Met een beetje verrekijker kunnen ze me van daar hier zien zitten.
De picknickbank staat onder een boom op een
grasveldje tegenover de brug. Het is er prima zitten. De wereld trekt vanzelf
voorbij.
De forens komt thuis, de kinderen worden van school
gehaald, de boodschappen worden uitgeladen. En hoor, daar komt de brommer ook
weer aan.
De volgende. Je kunt er gewoon op wachten. Wanneer, hoe
lang, hoe diep, hoeveel Skoda op de schaal van Richter? Het gebeurt vanzelf.
Alleen wanneer - dát weet je niet.
Kopjes die rinkelen op tafel. Hoogstens. De
scheur die gisteren nog niet in de keukenmuur zat. Vrijwel nooit. Het
bovenraam dat plots klemt. Onder omstandigheden.
Zo’n beving als in Lageland schijnt jaarlijks
wereldwijd trouwens zo’n duizend keer per dag voor te komen, lees je. Dat kun
je als een geruststelling opvatten. Twee punt een: dagelijkse kost. Maar je
kunt er, zittend op een bankje bij een kruispunt, ook heel anders over denken.
En vanachter die verrekijker in de Tasmantoren ook.
-----
Nawoord.
In de twee maanden die verstreken tussen het
schrijven van dit artikel en de publicatie ervan in het tijdschrift Noorderbreedte
(4/2013) registreerde het KNMI 22 nieuwe aardbevingen. Daarvan vonden 21 plaats
in (Noord) Groningen; de enige andere vond plaats bij Paterswolde, op de grens
tussen Groningen en Drenthe.
De zwaarste beving (2.8) vond plaats op 4 september
in Zeerijp. In Lageland vond op 1 oktober opnieuw een beving plaats. Kracht:
1,2.
Voor alle duidelijkheid: elders in of in de
omgeving van Nederland werden in die periode geen bevingen waargenomen.
Nawoord (2).
In de maand die verstreek na de publicatie van het
eerste nawoord registreerde het KNMI in (of in de omgeving van) Nederland 11
aardbevingen. Zes daarvan vonden plaats in Noord Groningen. Van vier lag het
epicentrum in Castricum, dan wel in de Noordzee nabij Castricum. De tiende
(chronologisch gezien de achtste in de reeks) vond plaats bij het Drentse
Annen.
De bevingen in Groningen varieerden in kracht van
1.1 (Siddeburen, 23 oktober) tot 1.6 (Stedum, 15 november). De beving bij Annen
(9 november, 01.19 uur) had een kracht van 2.4. De zwaarste beving was die bij
Castricum op 22 oktober om 21.01 uur, met een kracht van 2.5.
Alle bevingen werden geregistreerd op een diepte
van circa 3000 meter.
Alle bevingen zijn gerelateerd aan gaswinning.
Nawoord (3).
In 2013 kende Groningen een recordaantal bevingen:
127. Het voorgaande jaar waren het er ’slechts’ 80.
Het aantal werd ruim voor de jaarwisseling bekend
gemaakt. Zouden de bevingen bij Schildwolde en Huizinge (respectievelijk 22 en
23 december, respectievelijk 1 en 1.2 op de Schaal van Richter) nog zijn
meegeteld?
In 2013 werd circa 54 miljard kubieke meter gas
vanonder de Groninger bodem opgepompt. Hier en daar werd gesproken van een
record daar er in de voorgaande jaren ‘slechts’ 47,8 en 46,8 miljard kuub naar
boven werd gehaald; de cijfers van respectievelijk 2012 en 2011.
Naar aanleiding van de berichtgeving wenste de NAM
het woord ‘record’ te relativeren. Veertig jaar geleden was het zo nu en dan
wel eens 80 miljard kuub, maakte een woordvoerder bekend.
In de eerste week van 2014 vonden bevingen plaats
bij Woudbloem en Garmerwolde met een kracht van respectievelijk 1.2 en 1.4.
De aanpak van oorzaken en gevolgen van de bevingen
laat op zich wachten. Wel wordt er hier en daar taalkundig ingegrepen: in
plaats van het woord aardbevingen duikt in nieuwsberichten het woord aardschokken
op.
De website van het KNMI biedt een overzicht van de meest
recente bevingen.
Web-ontwikkelaar Kor Dwarshuis (‘afgestudeerd in
gas-, kolen- en kernenergie’) maakte een website waarop een animatie is te zien
van dertig jaar aardbevingen in Groningen.
Ook de NAM zelf toont inmiddels op geokaarten de
aardbevingen. Zo ook de reeds vastgestelde én te verwachten bodemdaling in
Noord Nederland - een infrastructureel probleem dat door de aandacht voor de bevingen
op de achtergrond is geraakt.
Nawoord (4)
Op 17 januari [2014] maakt minister Kamp van
Economische Zaken op een persconferentie in het gemeentehuis van Loppersum
bekend dat de gasproductie in het gebied rond die plaats “vanaf nu” met tachtig
procent wordt verminderd. Loppersum geldt als het meest risicovolle gebied als
het gaat om de kans op (zware) aardbevingen.
Over de productie op andere locaties doet hij geen
mededelingen. Wel laat hij weten dat het plafond voor de gasproductie voor 2014
en 2015 wordt vastgesteld op 42,5 miljard kubieke meter, en voor 2016 op 40
miljard. Voor de jaren na 2016 zal later een winningsplan worden opgesteld.
De genoemde plafonds zijn (als gemiddelde, voor een
langere periode) al eerder afgesproken
Kamp maakt tevens bekend dat er 1,2 miljard euro
beschikbaar komt voor schadeherstel, schadecompensatie, versterking van
woningen, gebouwen en infrastructuur, en voor bevordering van de economische
ontwikkeling en leefbaarheid van Noord Groningen. Hij laat vallen dat er ook
gewerkt gaat worden aan sneller internet in het gebied.
Hoewel een zijdelingse opmerking, is het korte tijd
een ‘trending topic’ op Twitter.
Op het moment dat Kamp het woord nam begonnen
buiten sirenes, toeters en claxons te loeien. Demonstranten breken door de
afzetting en rammelen op de ruiten. Er zijn spandoeken en leuzen. Er word met
eieren gegooid. Politieagenten trekken de wapenstok.
Wie buiten stond hoorde weinig van wat er binnen
werd gezegd. Wie buiten stond liet duidelijk blijken zich een buitenstaander te
voelen.
Een nieuwsbericht wist te melden: “De toegangswegen
naar Loppersum zijn geblokkeerd met tractors.”
De aardbevingen zullen niet stoppen. De kans op
zware aardbevingen blijft reëel en groot. Gesproken wordt van bevingen met een
kracht van 4.1. Zwaarder kán. Volgens de NAM is “in combinatie met het
overeengekomen pakket aan maatregelen” sprake van een “aanvaardbaar
veiligheidsrisico”.
In de regio circuleert onder veiligheidsdiensten
inmiddels een ‘hulpscenario’.
Voor-het-geval-dat.
Er zijn in Noord Groningen meerdere actiegroepen
actief. Ze laten voor tijdens en na de persconferentie weten ‘het
maatregelenpakket’ ‘teleurstellend’ te vinden. Schadeherstel, schadecompensatie
– het hoort vanzelfsprekend te zijn en geen ‘cadeautje’. De meningen
verschillen over de vraag in hoeverre de meningen daarover verschillen.
Los daarvan, iedereen heeft een mening.
Buitenstaander achter dranghek, met smartphone luisterend naar de
persconferentie die op nog geen vijfentwintig meter voor hem plaatsvindt: “Te
gek voor woorden. Nu mag de opstand uitbreken.”
Over een ding is iedereen het (niet) eens: de
maatregelen, de compensatie - "een sigaar uit eigen doos".
De dag voorafgaand aan de komst van de
minister naar Loppersum vindt bij Nieuwolda een beving plaats met een
kracht van 1,2 op de Schaal van Richter.
De afstand Loppersum - Nieuwolda: hemelsbreed een
kilometer of 18. Als je de sluiproutes niet kent moet je met de auto een stukje
om via Appingedam, zeg 25 kilometer. Het Schildmeer en het Eemskanaal zitten er
tussen.
Vanuit het perspectief van een gasveld op drie
kilometer diepte is dat hoe dan ook een afstand van niks.
-----
Onder omstandigheden verscheen op papier in het tijdschrift
Noorderbreedte [4/2013]
Het was de vierde
aflevering in de rubriek Nu dit weer.
De fotografie werd
verzorgd door Marieke Kijk in de Vegte.
Onder omstandigheden werd geschreven in augustus 2013 en twee maanden
later gepubliceerd.
De nawoorden zijn van
later datum.