[Over: Martin Harlaar (red): 'Terschelling kijkt naar u uit!' Dertig jaar eilandgeschiedenis fotografisch vastgelegd door Cor Swart, 1930-1960]
Cor Swart (1910-1984) was een dorpsfotograaf pur sang. Geboren op Terschelling en getogen in Amsterdam (waar hij zijn foto-opleiding kreeg) keerde hij in 1932 naar het eiland terug. Jarenlang dreef hij daar een Foto- en Kinohandel, eerst in Midsland, later in West. Hij maakte er studioportretten en fotografeerde verder huwelijken, feesten en partijen, het binnenhalen van het hooi en het aan land brengen van de opvarenden van gestrande schepen. Hij maakte straatbeelden en dorpsgezichten en ook als er een winkel werd verbouwd of een hotel geopend was hij van de partij. Het zijn de kleine, veelal tevreden gebeurtenissen uit de lappendeken die de lokale geschiedenis vormen en die hij vastlegde als een documentair fotograaf, niet doelgericht maar in het voorbijgaan en vanuit het perspectief van de insider.
Aan zijn werk is door de Amsterdamse historicus Martin Harlaar een boekje gewijd onder de titel Terschelling kijkt naar u uit! Dertig jaar eilandgeschiedenis fotografisch vastgelegd. Het beslaat in negentig zwartwit foto's de periode 1930-1960 en is daarmee een vervolg op het boek dat Harlaar eerder maakte over de foto's van Hendrik en Jan Duijf uit de periode 1900-1940. (Terschelling Vooruit, 1996).
Swarts foto's ontroeren vooral door hun terloopse karakter en de kleine hartveroverende details waarin zich De Tijd aftekent: de toeristenbagage bovenop de bussen, het afsteken van een kar hooi, opa en kleinkind samen in de weer met de melkbussen, de ene vergeefse brandspuit waarmee in 1939 een grote brand bij de haven bestreden wordt.
Wat zich deels in maar grotendeels achter de foto's afspeelt wordt door Harlaar beschreven in een aantal korte beschouwingen: de armoede die het eiland decennialang had gekend, de onderontwikkeling van landbouw en visserij. De redding was het toerisme, en de groei daarvan vormt de rode draad in het boek getuige ook de titel die werd ontleend aan een VVV-toeristenfolder uit 1955.
Al ging het niet zonder slag of stoot. Terschelling, in de oorlogsjaren onderdeel van de Atlantikwall, had het grote voordeel boven de andere badplaatsen dat er relatief weinig schade was aangericht; de bunkers bijvoorbeeld konden zonder probleem tot vakantieverblijven worden omgebouwd. Maar het vanaf 1942 overwegend pro-Duitse gemeentebestuur en het gebrek aan verzet waren minder gemakkelijk te verwerken.
Menig toeristisch grootondernemer kende een duister oorlogsverleden dat, samen met de aanwas van de Duitse vakantiestroom, op het eiland een bron van roddel en achterklap vormde. Toen in 1958 de plannen bekend werden voor de vestiging van een Duits kindervakantieoord bij Formerum, kwam het tot een uitbarsting. Aangewakkerd door het voormalig verzet op het vasteland dat sprak van 'de dreigende nazificatie van het eiland', leidde het zelfs tot vragen in de Tweede Kamer. Het plan zou uiteindelijk niet doorgaan, maar de toeristen lieten zich door de onverkwikkelijke affaire allerminst weerhouden.
Dat deze pijnlijke bladzijden uit de geschiedenis ontbreken in de foto's van Cor Swart, hoeft niet te verbazen. Een dorpsfotograaf hanteert nu eenmaal als geen ander de mantel der liefde. En daaronder past de kleine geschiedenis beter dan de grote. [NRCH, 31okt1997]
Cor Swart (1910-1984) was een dorpsfotograaf pur sang. Geboren op Terschelling en getogen in Amsterdam (waar hij zijn foto-opleiding kreeg) keerde hij in 1932 naar het eiland terug. Jarenlang dreef hij daar een Foto- en Kinohandel, eerst in Midsland, later in West. Hij maakte er studioportretten en fotografeerde verder huwelijken, feesten en partijen, het binnenhalen van het hooi en het aan land brengen van de opvarenden van gestrande schepen. Hij maakte straatbeelden en dorpsgezichten en ook als er een winkel werd verbouwd of een hotel geopend was hij van de partij. Het zijn de kleine, veelal tevreden gebeurtenissen uit de lappendeken die de lokale geschiedenis vormen en die hij vastlegde als een documentair fotograaf, niet doelgericht maar in het voorbijgaan en vanuit het perspectief van de insider.
Aan zijn werk is door de Amsterdamse historicus Martin Harlaar een boekje gewijd onder de titel Terschelling kijkt naar u uit! Dertig jaar eilandgeschiedenis fotografisch vastgelegd. Het beslaat in negentig zwartwit foto's de periode 1930-1960 en is daarmee een vervolg op het boek dat Harlaar eerder maakte over de foto's van Hendrik en Jan Duijf uit de periode 1900-1940. (Terschelling Vooruit, 1996).
Swarts foto's ontroeren vooral door hun terloopse karakter en de kleine hartveroverende details waarin zich De Tijd aftekent: de toeristenbagage bovenop de bussen, het afsteken van een kar hooi, opa en kleinkind samen in de weer met de melkbussen, de ene vergeefse brandspuit waarmee in 1939 een grote brand bij de haven bestreden wordt.
Wat zich deels in maar grotendeels achter de foto's afspeelt wordt door Harlaar beschreven in een aantal korte beschouwingen: de armoede die het eiland decennialang had gekend, de onderontwikkeling van landbouw en visserij. De redding was het toerisme, en de groei daarvan vormt de rode draad in het boek getuige ook de titel die werd ontleend aan een VVV-toeristenfolder uit 1955.
Al ging het niet zonder slag of stoot. Terschelling, in de oorlogsjaren onderdeel van de Atlantikwall, had het grote voordeel boven de andere badplaatsen dat er relatief weinig schade was aangericht; de bunkers bijvoorbeeld konden zonder probleem tot vakantieverblijven worden omgebouwd. Maar het vanaf 1942 overwegend pro-Duitse gemeentebestuur en het gebrek aan verzet waren minder gemakkelijk te verwerken.
Menig toeristisch grootondernemer kende een duister oorlogsverleden dat, samen met de aanwas van de Duitse vakantiestroom, op het eiland een bron van roddel en achterklap vormde. Toen in 1958 de plannen bekend werden voor de vestiging van een Duits kindervakantieoord bij Formerum, kwam het tot een uitbarsting. Aangewakkerd door het voormalig verzet op het vasteland dat sprak van 'de dreigende nazificatie van het eiland', leidde het zelfs tot vragen in de Tweede Kamer. Het plan zou uiteindelijk niet doorgaan, maar de toeristen lieten zich door de onverkwikkelijke affaire allerminst weerhouden.
Dat deze pijnlijke bladzijden uit de geschiedenis ontbreken in de foto's van Cor Swart, hoeft niet te verbazen. Een dorpsfotograaf hanteert nu eenmaal als geen ander de mantel der liefde. En daaronder past de kleine geschiedenis beter dan de grote. [NRCH, 31okt1997]