Bloedmooi zijn ze, de zestig tweelingenportretten van Mary Ellen Mark in het Haags fotomuseum. Het zwart is diep zwart, het wit helder wit en alles haarscherp want het is gemaakt met een speciale Polaroidcamera op een formaat van 50 bij 60 centimeter. Zonder passe-partout zijn ze ingelijst zodat haar foto's lijken te zweven in kleine glazen vitrines die, zorgvuldig uitgelicht, in een kring langs donker geschilderde wanden zijn gehangen. Een sprookjescarrousel, dat is het.
Mark (1940, ze maakte naam met uitvoerige reportages over psychiatrische patiënten, drugsverslaafden en prostituees) werd altijd al gefascineerd door tweelingen en fotografeerde ze bij iedere gelegenheid, schrijft ze in de inleiding van het boek dat dient als catalogus bij de expositie. Maar pas nadat ze vijf jaar geleden met de grootformaat Polaroid leerde werken, vond ze de techniek die paste bij het onderwerp. Geen andere camera kon zo gedetailleerd de subtiele verschillen en overeenkomsten tonen, aldus de fotografe. Opmerkelijk is dat ze onvermeld laat dat de Polaroids zonder tussenkomst van een negatief tot stand komen en er dus van iedere afdruk maar één uniek exemplaar bestaat - een saillant detail als je het hebt over tweelingen.
In 2001 en 2002 huurde ze de camera (er zijn er maar een stuk of vijf van) gedurende enkele dagen en richtte een studiotent in tijdens de Twins Days, een jaarlijks evenement dat plaatsvindt in - natuurlijk, dit is Amerika - Twinsburg, Ohio. Op een vloertje van goedkope tapijttegels en tegen een egale, van niets en niemand afleidende achtergrond, fotografeerde ze duo's, een enkel drietal en de nodige kwartetten van tweelingen getrouwd met tweelingen. Plus de blanke meervoudig gehandicapte Bruce en Brian Kuzak samen met Teresa en Tilli Merriweather, de zwarte tweelingvrouwen die voor hen zorgen.
De enscenering is steevast eenvoudig: twee (drie, vier) mensen, formeel poserend voor de camera. Soms is er een beetje afstand, soms raken ze elkaar even aan met een hand, een heup of een schouder. En soms doen ze een kunstje. Dan suggereren twee negermeisjes in balletjurkjes een dansje of spannen twee bodybuilders hun spieren. En Kari en Kate Schwieterman staan met de rug tegen elkaar zodat beslist duidelijk is dat Kari zwanger is en Kate niet - wat eigenlijk een te gemakkelijk''trucje' is. Maar dat geldt wel voor meer foto's. Zeker als het jonge kinderen betreft, is Mark niet wars van enig vertederingsbejag.
Het is gezien Marks documentaire reputatie verleidelijk om haar tweelingenserie op te vatten als een bijzonder soort dwarsdoorsnede van de Amerikaanse bevolking; als een variant op In the American West, de fameuze portrettenreeks die de onlangs overleden Richard Avedon een kwart eeuw geleden maakte in de zieltogende Amerikaanse regio. Blank en zwart, rijk en arm, jong en oud, dik en dun, het is tenslotte allemaal vertegenwoordigd. Maar noch de foto's noch de (boek)teksten geven aanleiding tot een dergelijke interpretatie. Marks foto's zijn wat ze zijn: foto's van mensen die op het eerste gezicht op elkaar lijken maar die voor wie langer kijkt vooral van elkaar verschillen. In de blik in de ogen, de neiging van het hoofd, de buiging van een arm, de stand van de voeten - de details liggen keer op keer voor het oprapen. Zoveel zijn het er zelfs dat je je al snel betrapt op de indruk niet te kijken naar foto's van tweelingen maar naar foto's van dubbele eenlingen. Althans, wanneer je afziet van de ontzettend identieke kleding op iedere foto. Want die is naar verluidt niet meer dan een gimmick waarmee de organisatie van de Twins Days in Twinsburg zich probeert te onderscheiden.